Cây xuyên khung thân rỗng hình trụ, cao 50-70cm; mặt ngoài có đường gân dọc nổi rõ. Lá mọc so le, kép 2-3 lần, cuống lá dài 10-15cm, phía dưới ôm lấy thân, 3-5 đôi lá chét có cuống dài, phiến rạch sâu. Cụm hoa tán kép, mỗi tán 10-24 hoa có cuống phụ ngắn chừng 1cm. Hoa nhỏ màu trắng. Quả bế đôi hình trứng. Hoa tháng 7-8, quả tháng 8-9.
Cây có nguồn gốc Trung Quốc, ta nhập trồng ở nơi khí hậu mát thuộc các tỉnh Lào Cai, Lâm Ðồng... Trồng bằng hạt hoặc bằng mầm rễ vào tháng 1-2; đến tháng 11 năm sau (trồng được hai năm), khi thấy cây đã lụi hết lá, chỉ còn vài lá ngọn thì thu hoạch. Ðào củ, cắt bỏ rễ và cuống, cành lá, phơi nắng hoặc sấy nhẹ đến thật khô. Củ thường có vỏ ngoài đen vàng, thái lát ra thấy vàng trắng, mùi thơm đặc biệt, chắc, nặng. Khi dùng đem rửa sạch, ủ 2-3 ngày đêm (hoặc có thể đồ trong 3 giờ) cho mềm. Thái lát hoặc bào mỏng 1-2mm. Phơi khô hoặc sấy nhẹ, rồi sao thơm, hay tẩm rượu 1 đêm rồi sao qua. Bảo quản trong thùng kín, nơi khô ráo, phía dưới lót vôi bột.
Thành
phần hóa học: xuyên khung có
alcaloid bay hơi và tinh dầu; trong đó có ferulic acid, 4 hydroxy -3-
butylphthalide, senkyunolide, ligustilide, tetramethylpyrazine, chuanxiongol,
sedanic acid.
Tính vị, tác dụng: Xuyên khung có vị cay thơm, tính ấm; có tác dụng
khư phong hoạt huyết, hành khí chỉ thống.
Công dụng, chỉ định và phối hợp: Điều trị kinh nguyệt không đều, bế
kinh đau bụng, ngực bụng đầy trướng, nhức đầu, cảm mạo, phong thấp tê đau. Liều
dùng 4-12g sắc uống, thường trị phối hợp với các vị thuốc khác.
Ðơn thuốc:
1. Điều trị phụ nữ hành kinh đau bụng, kinh chậm kỳ, màu sắc nhạt và sau khi sinh
đau dạ con: Dùng Xuyên khung, Ðương quy đều 10g, sắc uống.
2. Điều trị nhức đầu, chóng mặt: Xuyên khung 6g, Tế tân 2g, Hương phụ 3g, nước
300ml. Sắc còn 100ml chia 3 lần uống trong ngày.
3. Điều trị phong thấp viêm khớp phát sốt ớn lạnh, đau nhức: Xuyên khung, Bạch chỉ,
Ngưu tất đều 12g, Hoàng đằng 8g, sắc uống.
Xuyên khung (củ khô) trồng tại Đà Lạt, Lâm Đồng sau khi sơ chế, sấy theo quy trình dược liệu sạch
----------------------------------------------------------
Bộ phận dùng: Xuyên khung: củ tươi / củ khô / qua chế biến
Tiêu chuẩn: dược liệu sạch, trồng tại Đà Lạt, Lâm Đồng, Việt Nam
Màu vàng sậm, trọng lượng trung bình: 20củ/kg
Độ ẩm: 12% - tạp chất: không có
Đóng gói túi polyethylene: 4kg, 10kg, 20kg
Khả năng cung cấp: tấn/năm
